ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება მეცნიერებაში: აკადემიური ეთიკა და ინტელექტუალური საკუთრების უფლებების ცნობიერება საქართველოში
აბსტრაქტი :
ხელოვნური ინტელექტის (AI) ინტეგრაცია უმაღლეს განათლებაში ცვლის აკადემიურ პრაქტიკას მსოფლიო მასშტაბით, სთავაზობს ახალ ინსტრუმენტებს კვლევისა და სწავლის პროცესში. თუმცა, ამავე დროს წარმოშობს მნიშვნელოვან ეთიკურ, სამართლებრივ და პედაგოგიკურ გამოწვევებს. მოცემული კვლევა იკვლევს AI-ის გამოყენებას საქართველოს აკადემიურ სივრცეში და აქცენტს აკეთებს მის გავლენაზე აკადემიური კეთილსინდისიერების, ინტელექტუალური საკუთრების (IP) დაცვისა და დამოუკიდებელი აზროვნების განვითარებაზე. კვლევა ეფუძნება გლობალურ AI-ის მმართველობის მოდელებსა და თეორიულ ჩარჩოებს, მათ შორის ტექნოლოგიის მიღების მოდელს (TAM), სოციალური სწავლის თეორიას (SLT) და ოპერანტული პირობითობის თეორიას. მეთოდოლოგია აერთიანებს შედარებით სამართლებრივ ანალიზსა და თვისებრივ ინტერვიუებს, რომლებიც ჩატარდა 34 სტუდენტსა და 13 აკადემიურ პერსონალთან საქართველოს სხვადასხვა უნივერსიტეტში. შედეგები აჩვენებს როგორც დადებით ეფექტებს—როგორიცაა ლიტერატურის მიმოხილვისა და მონაცემთა დამუშავების ეფექტიანობის ზრდა—ასევე კრიტიკულ გამოწვევებს, როგორიცაა AI-ზე ზედმეტი დამოკიდებულება, პლაგიატის პრობლემების აღქმის ნაკლებობა AI-ის მიერ გენერირებულ კონტენტში და კრიტიკული აზროვნების უნარების დაქვეითება. კვლევა ასკვნის, რომ საქართველოს საგანმანათლებლო სისტემამ უნდა უპასუხოს აღნიშნულ გამოწვევებს განახლებული სამართლებრივი ჩარჩოებით, ინსტიტუციური რეფორმებითა და ეთიკური სახელმძღვანელოების დანერგვით, რომლებიც საერთაშორისო საუკეთესო პრაქტიკებს შეესაბამება. ციფრული კომპეტენციების გაძლიერებით, შემოქმედებითი უფლებების დაცვით და AI-ისა და ინტელექტუალური საკუთრების სწავლების კურიკულუმში ინტეგრირებით, საქართველო შეძლებს უზრუნველყოს ხელოვნური ინტელექტის პასუხისმგებლიანი გამოყენება და ერთდროულად შეუწყოს ხელი ინოვაციასა და აკადემიური სტანდარტების დაცვას.
საკვანძო სიტყვები :
აკადემიური კეთილსინდისიერება, უმაღლესი განათლება, ტექნოლოგიის ეთიკა, საგანმანათლებლო პოლიტიკა
